سعید رضائی؛ هادی کیادلیری؛ کسری شریفی؛ یزدانفر آهنگران؛ شهاب حاجمنصور
چکیده
شمشاد جنگلی Buxus hyrcana Pojark. یکی از گونههای همیشهسبز حفاظت شده در ذخایر جنگلی است که به صورت تودههای متراکم در جنگلهای خزر پراکنده است. در بازدیدهای انجام شده طی تابستان 1391 خشکیدگی درختان و ریزش ...
بیشتر
شمشاد جنگلی Buxus hyrcana Pojark. یکی از گونههای همیشهسبز حفاظت شده در ذخایر جنگلی است که به صورت تودههای متراکم در جنگلهای خزر پراکنده است. در بازدیدهای انجام شده طی تابستان 1391 خشکیدگی درختان و ریزش شدید برگها در دو توده شمشاد در جنگلهای لیرهسر و جیسا در ناحیة تنکابن مشاهده شد (کیادلیری، گزارشهای منتشر نشده). روی برگها لکههای تیره رنگ و در پشت آنها بار قارچی سفیدرنگ دیده میشد که به سرعت موجب خشکیدگی و ریزش آنها میشد. در قسمتهای مختلف ساقههای در حال خشک شدن لکههای طولی تیره دیده میشد. خشکیدگی در شاخههای پایینی درختان، به ویژه درختچههای جوان شدت بیشتری داشته و برگهای آنها خزان نموده بود، اگرچه رویش مجدد جوانهها نیز دیده میشد که بلافاصله آلوده شده بودند. پس از قرار دادن برگها و ساقههای آلوده در اتاقک مرطوب در دمای 22-20 درجه سلسیوس قارچ Cylindrocladium sp. جدا شد. برای بررسیهای ریختشناسی کشت تک اسپور روی محیط PDA حاوی 2% عصاره مالت و برگ میخک- آگار در دمای 25 درجه سلسیوس انجام شد (1). رشد پرگنه آهسته بود. رنگ پرگنه در مرکز به قهوهای نزدیک بود و در اطراف آن ریسههای هوایی پنبهای شکل به رنگ کرم رشد کرده بودند. روی برگهای میخک پس از 7 روز کنیدیبرهای دیوارهدار با پایه بیرنگ (180-90 × 3-2 میکرومتر) و انتهای سرنیزهای شکل (به قطر 11-6 میکرومتر) روی اسپورودوکیومها تشکیل شدند که فیالیدها در انتهای انشعابات آنها قرار داشتند. کنیدیهای استوانهای شکل، راست، بیرنگ با یک دیواره و در هر دو انتها متورم بودند (65-45 × 3-2 میکرومتر). بر اساس مطابقت ویژگیهای ریختشناسی با منابع موجود (1) قارچ مذکور به عنوان .Cylindrocladium buxicola (Henricot & Culham, 2002) .syn. Cylindrocladium pseudonaviculatum Crous, Groenewald & Hill 2002; teleomorph Calonectria pseudonaviculata. شناسایی شد. چهار نهال دو ساله شمشاد جنگلی با پاشیدن سوسپانسیون اسپور قارچ (105 اسپور در میلیلیتر) آب مقطر تا خیس شدن کامل مایهزنی و در اتاقک رشد تاریک با دمای 25 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 90-80% نگهداری شدند (4). پس از 48 ساعت نهالها به گلخانه با دمای 22-20 درجه سلسیوس و نور متناوب منتقل شدند. یک هفته پس از مایهزنی اولین علایم مشابه آلودگی طبیعی روی برگها مشاهده شد و در آخر هفته دوم ریزش برگها نیز شروع شد، در حالی که گیاهان شاهد که آب مقطر استریل روی آنها پاشیده شده بود علایمی نداشتند. قارچ مایهزنی شده مجدداً از برگها و ساقههای آلوده جداشد. C. buxicola در اواسط دهه 1990 میلادی روی شمشادهای انگلستان گزارش شد (2) و در سالهای اخیر از ترکیه (4) و گرجستان (3) نیز گزارش شده است. بر اساس منابع موجود، به نظر میرسد این اولین گزارش از وجود این بیماری در ایران باشد. با توجه به شرایط آب و هوایی مناسب برای توسعه بیماری در منطقه، این میتواند برای این گونه حفاظت شده یک فاجعه باشد.