%0 Journal Article %T پیش آگاهی همه‌گیری بیماری زنگ زرد گندم دیم در استان کرمانشاه %J آفات و بیماری‌های گیاهی %I موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور %Z 1026-5007 %A ناصری, بیتا %D 2022 %\ 08/23/2022 %V 90 %N 1 %P 63-75 %! پیش آگاهی همه‌گیری بیماری زنگ زرد گندم دیم در استان کرمانشاه %K بروز (وقوع) بیماری %K دیم‏ زار %K زنگ نواری %K همه‌گیری %R 10.22092/jaep.2022.356751.1423 %X این پژوهش با هدف پیش‌آگاهی همه‌گیری زنگ زرد، گندم‏زارهای دیم درچهار پهنه‌ی کانون آلودگی به این بیماری در شهرستان‌های سرپل‌ذهاب و گیلان‌غرب (گرمسیری) و اسلام‌‌آباد غرب و ماهیدشت (معتدل) استان کرمانشاه در سال‌های  97-1388 انجام شد و به‌منظور ارزیابی همبستگی داده‌های هواشناسی با رخداد همه‏گیری، ویژگی‌های زمینه‌ساز گسترش بیماری شناسایی و پایش شد. بیماری در سال‌های 91-1390 و 96-1395 و 97-1396 بدون بروز هیچ‌گونه جوش زنگ زرد در کانون‌های آلودگی استان، سال‌های 90-1389 و 92-1391 و 93-1392 و 94-1393 با آلودگی پایین و پراکنده، و سال‌های 89-1388 و 95-1394 با آلودگی بالا همه‌گیر شد. آزمون آماری تجزیه به مؤلفه اصلی (Principal component analysis) داده‌های هواشناسی و پایش بیماری در این دوره ده ساله نشان ‌داد که شمار روزهای بارانی از مهر تا اردیبهشت‌، دوره‌های دربرگیرنده روزهای پیاپی با دمای کمینه‌ی 9-6 درجه سلسیوس و نم بالای 60 درصد و بلندترین دوره روزانه با این ویژگی، میانگین بیشینه درصد نم بهمن‌ماه و میانگین کمینه دمای اسفندماه برترین نشانگرهای رخداد همه‌گیری زنگ زرد در هر چهار پهنه‌ی مورد بررسی بودند. دو ویژگی روزهای یخبندانی و روزهای با دمای کمینه‌ی زیر10- درجه سلسیوس برترین نشانگرهای پیش‌بینی زمان بروز بیماری بودند. همخوانی این یافته‌ها با مدل رگرسیون ترتیبی برازش شده نشان داد که پیش‌بینی سال همه‌گیری زنگ زرد در استان کرمانشاه و زمان بروز بیماری در دیم‌زارهای هر پهنه با کمک این شناسه‌های کلیدی در پایان اسفندماه هر سال انجام‌پذیر است. سپس کارآیی مدل برازش شده در پیش‌بینی صحیح، از نبود رخداد بیماری زنگ زرد در سال 1396 و آلودگی پایین در سال 1397 راستی‌آزمایی گردید. %U https://jaenph.areeo.ac.ir/article_127132_366006355973fabc404d4f26d15a7552.pdf