نوع مقاله : حشره شناسی کشاورزی

نویسندگان

• عباس محمدی خرم آبادی ¹
• حسین لطفعلی زاده ²
• مهدی شمس زاده ³

¹ بخش تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز

² بخش گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، تبریز، ایران

³ بخش گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد، ایران

چکیده

زیرخانواده Cremastinae (Hym.: Ichneumonidae) دارای بیش از 756 گونه است که در 35 جنس طبقه بندی می‌شوند. زنبورهای این زیرخانواده عمدتاً پارازیتویید بالپولکدارن بوده و دارای گسترش جهانی هستند (9). جنس Temelucha Forster, 1869، با 236 گونه توصیف شده، بزرگ‌ترین جنس این زیرخانواده است که 47 گونه آن در منطقه غرب پالئارکتیک انتشار دارند (8,9). کلید بازبینی و بروزرسانی شده گونه‌های این جنس در منطقه غرب پالئارکتیک در سال 2016 توسط Vas ارایه شد (8). تاکنون، 24 گونه از زنبورهای این زیرخانواده در شش جنس از ایران گزارش شده­اند که 15 گونه متعلق به جنس Temelucha بوده است (1). در این مطالعه، دو گونه دیگر از این جنس به نام‌های T. minuta (Morely, 1912) و T. notata Kolarov, 1989 معرفی شده‌اند که گزارش های جدیدی برای فون حشرات ایران محسوب می­گردند (1,9). گونه اول از روی لارو پروانه بذرخوار ثانوی تاغ،Prorophora albidogilvella Roesler, 1970 (Lep. Pyralidae) در استان یزد در سال 1376 پرورش یافته و گونه دوم توسط تله مالیز در استان آذربایجان غربی در سال 1393 جمع­آوری شده است. شناسایی گونه­ها توسط نگارنده اول با استفاده از کلیدها و توصیف‌های ارائه شده در منابع موجود انجام شد (1,8). علاوه بر این دو گونه، گونه T. decorata (Gravenhost, 1829) نیز از استان آذربایجان غربی جمع­آوری و شناسایی گردید که برای این استان گزارش جدیدی محسوب می­گردد (1; 3; 2). نمونه­های این گونه­ها، در کلکسیون حشرات دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز نگهداری می‌شوند.
Temelucha minuta (Morely, 1912) (Hymenoptera: Ichneumonidae, Cremastinae):
نمونه‌های بررسی شده: ایران، استان یزد، یزد (31° 89´ N, 54° 36´ E, 1230 m a.s.l.)، یک فرد ماده، تاریخ جمع­آوری 19/6/1376، پرورش یافته از P. albidogilvella، جمع­آوری کننده: م. شمس‌زاده؛ استان آذربایجان غربی، ارومیه، کهریز (37° 53´ N, 45° 02´ E, 1321 m a.s.l.)، 1 فرد ماده، تاریخ جمع آوری 2/4/1393، تله مالیز، جمع­آوری کننده: ح. لطفعلی‌زاده
ویژگی‌های ریخت شناسی افتراقی: زنبور پارازیتوییدT. minuta با ویژگی­های زیر از سایر گونه­های این جنس قابل شناسایی است: حشره کامل کوچک، اندازه بدن 5/2 میلی‌متر؛ بخش انتهایی رگبال‌ها در بال جلو شفاف و بی­رنگ، فقط قاعده رگبال­ها تیره شده؛ بخش اعظم مزوزوما سیاه­رنگ (8).
مناطق پراکنش: استرالیا، تایلند، قبرس، رونیون، ماداگاسکار، هند (9) و ایران (گزارش جدید).
Temelucha notata Kolarov, 1989 (Hym.: Ichneumonidae, Cremastinae):
نمونه بررسی شده: ایران، استان آذربایجان غربی، ارومیه، کهریز (37° 53´ N, 45° 02´ E, 1321 m a.s.l.)، 1 فرد ماده، تاریخ جمع­آوری 2/4/1393، تله مالیز، جمع­آوری کننده: ح. لطفعلی‌زاده.
ویژگی‌های ریخت شناسی افتراقی: حشره کامل سیاه رنگ، طول بدن 5 میلی‌متر؛ سر در ناحیه پشت چشم­های مرکب فشرده شده؛ کلیپئوس در طرفین و لبه جلویی محدب و به طور ضعیف از صورت جدا شده؛ میان قفس سینه سیاه­رنگ؛ اسکوتلوم کاملاً زردرنگ؛ پروپودئوم بلند و از دید جانبی خمیده نشده؛ ران پای عقب در انتها زرد رنگ؛ نوک تخمریز به سمت پایین خمیده شده (9). 
مناطق پراکنش: ایتالیا، بلغارستان (9) و ایران (گزارش جدید).
با معرفی این دو گونه، تعداد گونه­های گزارش شده جنس Temelucha از ایران، استان‌های آذربایجان غربی و یزد به ترتیب به 17، 4 و 1 گونه افزایش یافت (1,2,3,9). تاکنون پنج گونه از بال­پولکداران کوچک، به عنوان میزبان زنبور پارازیتوییدT. minuta معرفی شده‌اند: Bilobata subsecivella (Zeller, 1852) (Lep.: Gelechiidae)، Epiphyas postvittana (Walker, 1863) (Lep.: Tortricidae)، Etiella behrii (Zeller, 1848) (Lep.: Pyralidae) و Phthorimaea operculella (Zeller, 1873) (Lep.: Gelechiidae) (9). رابطه میزبان-پارازیتوییدی پروانه بذرخوار ثانوی تاغ P. albidogelvella و T. minuta یک رابطه جدید می‌باشد. علاوه بر گونه T. minuta، یک گونه زنبور پارازیتوئید دیگر نیز از این زیرخانواده به نام Pharetrophora iranica Narolsky & Schonitzer, 2003 از روی پروانه بذرخوار ثانوی تاغ پرورش یافته و معرفی شده که تاکنون فقط از ایران گزارش شده است (5,7). برای گونه T. notata تاکنون میزبانی گزارش نشده اما گونه T. decorata به عنوان پارازیتوئید 21 گونه از بال­پولکداران شناخته شده است که بسیاری از آنها مانند:
Homoeosoma nebulella (Denis & Schiffermuller, 1775). (Lep.: Pyralidae)، Pectinophora gossypiella (Saunders, 1844) (Lep.: Gelechiidae)، Plutella xylostella (Linnaeus, 1758) (Lep.: Plutellidae)، Choristoneura murinana Hubner, 1799 (Lep.: Tortricidae)، Lobesia (Polychrosis) botrana (Denis & Schiffermuller, 1775) (Lep.: Tortricidae) و Cydia pomonella (L., 1758) (Lep.: Tortricidae).
از آفات بسیار مهم و کلیدی محصولات کشاورزی محسوب می گردند (9). در غرب ایران، اخیراً یک گونه دیگر از جنس Temelucha به نام T. lucida از روی آفت پروانه چوانه‌خوار بلوط Tortrix viridana (L., 1758) (Lep.: Tortricidae) جمع‌آوری و شناسایی گردید (4). همچنین گونه دیگری از زنبورهای زیرخانواده Cremastinae به نام Cremastus lineatus Gravenhorst, 1829 از روی گونه‌ای از مگس‌های میوه Urophora terebrans (Loew) (Dip.: Tephritidae) معرفی شد (6). مطالعات آینده در بررسی زیست­بوم­شناسی حشرات و آفات در مناطق مختلف ایران، تصویر دقیق­تری از این زنبورهای پارازیتوئید و نقش آنها در کنترل زیستی جمعیت میزبان­هایشان به نمایش خواهد گزارد.

کلیدواژه‌ها

• رده بندی
• پارازیتویید
• کنترل زیستی

موضوعات

• رده‌بندی حشرات

عنوان مقاله [English]

First report of two species of the genus Temelucha (Hym.: Ichneumonidae, Cremastinae) from Iran (short report)

نویسندگان [English]

• A. MOHAMMADI-KHORRAMABADI ¹
• H. LOTFALIZADEH ²
• M. SHAMSZADEH ³

¹ Shiraz University

² Department of Plant Protection, East-Azarbaijan Research Center for Agriculture & Natural Resources, Tabriz, Iran

³ Department of Plant Protection, Yazd Research Center for Agriculture & Natural Resources, Yazd, Iran

چکیده [English]

The subfamily Cremastinae (Hym.: Ichneumonidae) consists of more than 756 species classified into 35 genera. The wasps of the subfamily are mainly parasitoids of Lepidoptera and has a worldwide distribution (9). The genus Temelucha Forster, 1869 with 236 described species is the largest genus of the subfamily, 47 of which distributed in the west Palaearctic (8; 9). A revised and updated dichotomous Key for identification of the species of the genus in the west Palaearctic was provided by Vas (2016) (8). Until now, 24 species of the subfamily have been reported from Iran, 15 of which belong to the genus Temelucha (1). In this study two species of the genus, T. minuta (Morely, 1912) and T. notata Kolarov, 1989 were introduced which are new records to the insects fauna of Iran (1; 9). The first one has been reared from the larvae of the second seed feeder moth of saxaul, Prorophora albidogilvella Roesler, 1970 (Lep.: Pyralidae) during 1997 in Yazd province and the second one has been collected during 2014 from the west Azarbaijan province using Malaise traps. Identifications were done by the first author using keys and descriptions available in the literature (1; 8). In addition, T. decorata was also collected and identified from the west Azarbaijan province which is newly reported from this province (1; 3; 2). Specimens of these species were deposited in the insects collection of College of Agriculture and Natural Resources of Darab, Shiraz University.
Temelucha minuta (Morely, 1912):
Material examined: Iran, Yazd province, Yazd (31° 89´ N, 54° 36´ E, 1230 m a.s.l.), 1♀, 9.09.1997, Reared from P. albidogilvella, Leg. M. Shamszadeh; the west Azarbaijan province, Urmieh, Kahriz (N= 37° 53´, E= 45° 02´, 1321 m a.s.l), 1♀, 22.06.2014, Malaise trap, Leg. H. Lotfalizadeh
Diagnostic morphological character: The parasitoid wasp T. minuta can be identified from other species of the genus by the combination of the following characters: adult small, body length 2.5 mm; fore wing with apical part of veins unpigmented, only basal part of the veins pigmented; mesosoma predominantly black (8).
General distribution: Austalia, Cyprus, India, Madagascar, Reunion, Thailand (9) and Iran (new record).
 
Temelucha notata Kolarov, 1989 :
Material examined: Iran, the west Azarbaijan province, Urmia, Kahriz (N= 37° 53´, E= 45° 02´, 1321 m a.s.l), 1♀, 22.06.2014, Malaise trap, Leg. H. Lotfalizadeh.
Diagnostic morphological characters: Black species, body length 5 mm; head constricted behind the eyes; clypeus weakly separated from the face, with front and lateral edges convex; mesothorax black; scutellum entirely yellow; propodeum long and not curved in lateral view; hind femur apically yellow; ovipositor apex down-curved (8).
General distribution: Bulgaria, Italy (9) and Iran (new record).
With the introduction of these two species, the number of reported species of the genus Temelucha from Iran, the west Azarbaijan and Yazd provinces increased to 17, 4 and 1 species, respectively (1; 3; 2; 9). There have been yet reported five species of microlepidoptera as hosts of T. minuta: Bilobata subsecivella (Zeller, 1852) (Lep.: Gelechiidae), Epiphyas postvittana (Walker, 1863) (Lep.: Tortricidae), Etiella behrii (Zeller, 1848) (Lep.: Pyralidae) and Phthorimaea operculella (Zeller, 1873) (Lep.: Gelechiidae) (9). The host-parasitoid association of the second seed feeder moth of saxaul, P. albidogilvella and T. minuta is newly established. Another parasitoid wasp from the subfamily was also reared on the second seed feeder moth of saxaul as Pharetrophora iranica Narolsky & Schonitzer, 2003 which has been only yet reported from Iran (5; 7). There has not been reported any host for T. notata, but T. decorata has been known as parasitoid of 21 species of Lepidoptera which many of them are among the most important and key pests of agricultural crops and fruits such as Homoeosoma nebulella (Denis & Schiffermuller, 1775) (Lep.: Pyralidae), Pectinophora gossypiella (Saunders, 1844) (Lep.: Gelechiidae), Plutella xylostella (Linnaeus, 1758) (Lep.: Plutellidae), Choristoneura murinana Hubner, 1799 (Lep.: Tortricidae), Lobesia (Polychrosis) botrana (Denis & Schiffermuller, 1775) (Lep.: Tortricidae) and Cydia pomonella (L., 1758) (Lep.: Tortricidae). In the west of Iran, another species of the genus, T. lucida, has been recently collected and identified from the oak leaf roller moth, Tortrix viridana (L., 1758) (4). Also, Cremastus lineatus Gravenhorst, 1829 has been reared from Urophora terebrans (Loew) (Dip.: Tephritidae) (6). Future studies on the bioecology of insects and pests in different regions of Iran will get a more complete picture from these parasitoid wasps and their role in natural biological control of their hosts.

کلیدواژه‌ها [English]

• Taxonomy
• Parasitoid
• biological control